Romanization challenge thread

[Nortaneous]

/b ᵐb t d ⁿd k ɡ ᵑɡ/ <b ḅ t d ḍ k g ġ>
/m n ŋ/ <m n ñ>
/ɸ ð s χ/ <f l s h>
/r/ <r>
/d͡ʒ ⁿd͡ʒ/ <z ẓ>
/j w/ <y w>

/i y u ɛ ø ʌ ɔ æ a/ <i ü u e ö a o ë ä>
/ə̆ ɜ̆/ <ŏ ĕ>

/nɛ tɜ̆χwɔ ɸɜ̆n nɛᵐbɛnmʌ ðrə̆ jɜ̆nᵐbʌrɔ ɸisisi ɛ kʌni. kʌni ɸɜ̆n bɛɡbɛɡə̆ ɡyɸømɛⁿdɛɡ. ŋʌ kisʌrɛm ɸisisi tø jɛnjʌwaχ kʌnɛnᵐbɔ. tø døɡd͡ʒæj: "kʌni, ʌrʌ sɛmⁿd͡ʒøs bɛ nɔmdʌ" kʌnə̆ tø sʌnʌɸsaχ "ɡɛ wɜ̆rə̆ ɸɜ̆ⁿdʌ ᵑɡɜ̆ⁿd myjɛs mɛ wɔmdʌ." ɸisisə̆ tø tʌmᵐbrimaj. kʌnɛn tø dønʌɸsaj "nɛ wɜ̆rə̆ ᵑɡɜ̆nnɔmɜ̆χ ŋʌ kisʌrɛm jʌ ɸʌm nʌnurə̆." χʌd͡ʒɛnə̆m tø ɸisisə̆ ɸʌm wɛnyræj kʌnɛn.

Ne tĕhwo fĕn neḅenma lrŏ yĕnḅaro fisisi e kani. Kani fĕn begbegŏ güfömeḍeg. Ña kisarem fisisi tö yenyawäh kanenḅo. Tö dögzëy: "Kani, ara semẓös be nomda" kanŏ tö sanafsäh, "ge wĕrŏ fĕḍa ġĕd müyes me womda." Fisisŏ tö tamḅrimay. Kanen tö dönafsäy, "ne wĕrŏ ġĕnnomĕh ña kisarem ya fam nanurŏ." Hazenŏm tö fisisŏ fam wenürëy kanen.

Or:

/b ᵐb t d ⁿd k ɡ ᵑɡ/ <b bb t d dd k g gg>
/m n ŋ/ <m n ng>
/ɸ ð s χ/ <f l s h>
/r/ <r>
/d͡ʒ ⁿd͡ʒ/ <j jj>
/j w/ <y w>

/i y u ɛ ø ʌ ɔ æ a/ <ie iu u ea eo e o ae aa>
/ə̆ ɜ̆/ <i a>

/nɛ tɜ̆χwɔ ɸɜ̆n nɛᵐbɛnmʌ ðrə̆ jɜ̆nᵐbʌrɔ ɸisisi ɛ kʌni. kʌni ɸɜ̆n bɛɡbɛɡə̆ ɡyɸømɛⁿdɛɡ. ŋʌ kisʌrɛm ɸisisi tø jɛnjʌwaχ kʌnɛnᵐbɔ. tø døɡd͡ʒæj: "kʌni, ʌrʌ sɛmⁿd͡ʒøs bɛ nɔmdʌ" kʌnə̆ tø sʌnʌɸsaχ "ɡɛ wɜ̆rə̆ ɸɜ̆ⁿdʌ ᵑɡɜ̆ⁿd myjɛs mɛ wɔmdʌ."

Nea tahuo fan neabbeanme lri yanbbero fisisi ea kenie. Kenie fan beagbeagi giufeomeaddeag. Nge kiseream fisisi teo yeanyewaah keneanbbo. Teo deogjaey: "kenie, ere seamjjeos bea nomde" keni teo senefsaah "gea wari fadde ggadd miuyeas mea womde."

[opipik]

/b ᵐb t d ⁿd k ɡ ᵑɡ/ <b mb t d nd k g ŋg>
/m n ŋ/ <m n ŋ>
/ɸ ð s χ/ <f ð s x>
/r/ <r>
/d͡ʒ ⁿd͡ʒ/ <j nj>
/j w/ <y w>

/i y u ɛ ø ʌ ɔ æ a/ <i ʉ u e ø a o æ ɑ>
/ə̆ ɜ̆/ <ə ɜ>

/nɛ tɜ̆χwɔ ɸɜ̆n nɛᵐbɛnmʌ ðrə̆ jɜ̆nᵐbʌrɔ ɸisisi ɛ kʌni. kʌni ɸɜ̆n bɛɡbɛɡə̆ ɡyɸømɛⁿdɛɡ. ŋʌ kisʌrɛm ɸisisi tø jɛnjʌwaχ kʌnɛnᵐbɔ. tø døɡd͡ʒæj: "kʌni, ʌrʌ sɛmⁿd͡ʒøs bɛ nɔmdʌ" kʌnə̆ tø sʌnʌɸsaχ "ɡɛ wɜ̆rə̆ ɸɜ̆ⁿdʌ ᵑɡɜ̆ⁿd myjɛs mɛ wɔmdʌ." ɸisisə̆ tø tʌmᵐbrimaj. kʌnɛn tø dønʌɸsaj "nɛ wɜ̆rə̆ ᵑɡɜ̆nnɔmɜ̆χ ŋʌ kisʌrɛm jʌ ɸʌm nʌnurə̆." χʌd͡ʒɛnə̆m tø ɸisisə̆ ɸʌm wɛnyræj kʌnɛn./

Ne tɜxwo fɜn nembenma ðrə yɜnmbaro fisisi e kani. Kani fɜn begbegə gʉfømendeg. Ŋa kisarem fisisi tø yenyawɑx kanenmbo. Tø døgjæy: "Kani, ara semnjøs be nomda?" Kanə tø sanafsɑx "Ge wɜrə fɜnda ŋgɜnd mʉyes me womda." Fisisə tø tammbrimɑy. Kanen tø dønafsɑy "Ne wɜrə ŋgɜnnomɜx ŋa kisarem ya fam nanurə." Xajenəm tø fisisə fam wenʉræy kanen.¨

----

/b ᵐb t d ⁿd k ɡ ᵑɡ/ <b nb t d nd k g ng>
/m n ŋ/ <m n ŋ>
/ɸ ð s χ/ <f ḏ s x>
/r/ <r>
/d͡ʒ ⁿd͡ʒ/ <j nj>
/j w/ <y w>

/i y u ɛ ø ʌ ɔ æ a/ <i u̧ u e o̧ a̧ o ȩ a>
/ə̆ ɜ̆/ <ɨ ɨ̧>

/nɛ tɜ̆χwɔ ɸɜ̆n nɛᵐbɛnmʌ ðrə̆ jɜ̆nᵐbʌrɔ ɸisisi ɛ kʌni. kʌni ɸɜ̆n bɛɡbɛɡə̆ ɡyɸømɛⁿdɛɡ. ŋʌ kisʌrɛm ɸisisi tø jɛnjʌwaχ kʌnɛnᵐbɔ. tø døɡd͡ʒæj: "kʌni, ʌrʌ sɛmⁿd͡ʒøs bɛ nɔmdʌ" kʌnə̆ tø sʌnʌɸsaχ "ɡɛ wɜ̆rə̆ ɸɜ̆ⁿdʌ ᵑɡɜ̆ⁿd myjɛs mɛ wɔmdʌ." ɸisisə̆ tø tʌmᵐbrimaj. kʌnɛn tø dønʌɸsaj "nɛ wɜ̆rə̆ ᵑɡɜ̆nnɔmɜ̆χ ŋʌ kisʌrɛm jʌ ɸʌm nʌnurə̆." χʌd͡ʒɛnə̆m tø ɸisisə̆ ɸʌm wɛnyræj kʌnɛn.

Ne tɨ̧xwo fɨ̧n nenbenma̧ ḏrɨ yɨ̧nnba̧ro fisisi e ka̧ni. Ka̧ni fɨ̧n begbegɨ gu̧fo̧mendeg. Ŋa̧ kisa̧rem fisisi to̧ yenya̧wax ka̧nennbo. To̧ do̧gjȩy: "Ka̧ni, a̧ra̧ semnjo̧s be nomda̧?" Ka̧nɨ to̧ sa̧na̧fsax "Ge wɨ̧rɨ fɨ̧nda̧ ngɨ̧nd mu̧yes me womda̧." Fisisɨ to̧ ta̧mnbrimay. Ka̧nen to̧ do̧na̧fsay "Ne wɨ̧rɨ ngɨ̧nnomɨ̧x ŋa̧ kisa̧rem ya̧ fa̧m na̧nurɨ." Xa̧jenɨm to̧ fisisɨ fa̧m wenu̧rȩy ka̧nen.

[Nortaneous]

/b ᵐb t d ⁿd k ɡ ᵑɡ/ <p b th t dh kh k g>
/m n ŋ/ <m n ng>
/ɸ ð s χ/ <f d s ch>
/r/ <r>
/d͡ʒ ⁿd͡ʒ/ <c j>
/j w/ <y w>

/i y u ɛ ø ʌ ɔ æ a/ <i u ou ê eu a ô è â>
/ə̆ ɜ̆/ <e o>

/nɛ tɜ̆χwɔ ɸɜ̆n nɛᵐbɛnmʌ ðrə̆ jɜ̆nᵐbʌrɔ ɸisisi ɛ kʌni. kʌni ɸɜ̆n bɛɡbɛɡə̆ ɡyɸømɛⁿdɛɡ. ŋʌ kisʌrɛm ɸisisi tø jɛnjʌwaχ kʌnɛnᵐbɔ. tø døɡd͡ʒæj: "kʌni, ʌrʌ sɛmⁿd͡ʒøs bɛ nɔmdʌ" kʌnə̆ tø sʌnʌɸsaχ "ɡɛ wɜ̆rə̆ ɸɜ̆ⁿdʌ ᵑɡɜ̆ⁿd myjɛs mɛ wɔmdʌ." ɸisisə̆ tø tʌmᵐbrimaj. kʌnɛn tø dønʌɸsaj "nɛ wɜ̆rə̆ ᵑɡɜ̆nnɔmɜ̆χ ŋʌ kisʌrɛm jʌ ɸʌm nʌnurə̆." χʌd͡ʒɛnə̆m tø ɸisisə̆ ɸʌm wɛnyræj kʌnɛn./
Né thuchwó fon nêbênma dre yonbarô fisisi ê khani. Khani fon pêkpêke kufeumêdêk. Nga khisarêm fisisi theu yênyawâch khanênbô. Theu teukcèy: "khani, ara sêmjeus pê nômta" khane theu sanafsâch "kê wore foda god muyês mê wômta." Fisise theu thambrimây. Khanên theu teunafsây "nê wore gonnômoch nga khisarêm ya fam nanoure." Chacênem theu fisise fam wênurèy khanen.

[Bristel]

Nġidonaito /ɴidɤnai̯tɤ/

/n ŋ ɴ/ <n ng nġ>
/t d k g q ɢ/ <t d k g ḳ ġ>
/ts tɬ kx qχ/ <c tl kx ḳẋ>
/s θ ɬ x χ ħ h/ <s th l x ẋ ḥ h>

/i ɯ e ɤ ə a/ <i w e o u a>
/iə̯ ia̯ ɯə̯ ɯi̯ ei̯ ɤi̯ ɤɯ̯ ai̯ aɯ̯/ <iu ia wu wi ei oi ow ai aw>

Atlalud aẋkwhihws, ġiẋutan cinahan dilukxwhws, xuhẋinġicẋuk hadni ili iḥan katuh.
/atɬaɬəd aχkɯhihɯs, ɢiχətan tsinahan diɬəkxɯhɯs, xəhχiɴiʦχək hadni iɬi iħan katəh./

[xroox]

Nqidonayto /ɴidɤnai̯tɤ/

/n ŋ ɴ/ <n ng nq>
/t d k g q ɢ/ <t d k g q gq>
/ts tɬ kx qχ/ <c z kx qx>
/s θ ɬ x χ ħ h/ <s th l x j xh h>

/i ɯ e ɤ ə a/ <i u e o v a>
/iə̯ ia̯ ɯə̯ ɯi̯ ei̯ ɤi̯ ɤɯ̯ ai̯ aɯ̯/ <y ya w wy ey oy ow ay aw>/atɬaɬəd aχkɯhihɯs, ɢiχətan tsinahan diɬəkxɯhɯs, xəhχiɴiʦχək hadni iɬi iħan katəh./
Azalvd ajkuhihus, gqijvtan cinahan dilvkxuhus, xvhjinqitxjvk

[opipik]

Southeastern Tepehuan

/p b t d k ɡ ʔ/
/m n ɲ/
/β s ʃ h/
/ʧ ʤ/
/ɾ ɮ̠/
/j/

/i ɨ u e ə o a/
/iː ɨː uː eː əː oː aː/

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

[opipik]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g ꞌ>
/m n ɲ/ <m n ỹ>
/β s ʃ h/ <v s ç h>
/ʧ ʤ/ <c j>
/ɾ ɮ̠/ <r ƚ>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i ṳ u e e̤ o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ï ṳ̈ ü ë ë̤ ö ä>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gatük dṳr ba him guiꞌ naç ioꞌm hir ge̤ꞌkam, cam tuꞌ puiꞌ na haç äỹ, na ni hṳꞌç kuỹ cam hir hupävkamuꞌn naỹ dumärtṳi tuꞌ süskaꞌn hup va kökoçjaꞌ gṳt. Vaꞌ äỹ çiv südaiꞌ kṳꞌn pṳç ka ham vopkon, guꞌ vaꞌ guiꞌ na paiꞌ jük ya äyaꞌ, puiꞌ hi vüsniaꞌ ṳp na ham vopkonaꞌ, na guꞌ va ham tahäỹjaꞌ guç Jüduꞌ kam hiç Uaỹ Ïꞌmdagaꞌn gu Dios. Haꞌphi naỹ guꞌ äỹ sṳƚkam yaꞌ puiꞌm tṳtda, cam tuꞌp haç hum äꞌndaꞌ naỹ puiꞌ pṳç kaiꞌc. Vaꞌ mu ë̤k miꞌ çi ỹua ge̤ꞌ südaiꞌ cṳr. Ṳꞌṳ̈r hup hum dü gu südaiꞌ vṳ̈ç na hṳꞌç hügṳt süꞌn, haꞌp tuꞌm na haç gu ṳꞌraꞌn gu haroiꞌ noꞌ mṳt mua. Oꞌodam kam tuꞌïꞌ ji nävat naç cua tṳ tṳiꞌ.

[Nortaneous]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g q>
/m n ɲ/ <m n ñ>
/β s ʃ h/ <v s x h>
/ʧ ʤ/ <c j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i ü u e ö o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ii...>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gatuuk dür ba him guiq nax ioqm hir göqkam, cam tuq puiq na hax aañ, na ni hüqx kuñ cam hir hupaavkamuqn nañ dumaartüi tuq suuskaqn hup va kookoxjaq güt. Vaq aañ xiv suudaiq küqn püx ka ham vopkon, guq vaq guiq na paiq juuk ya aayaq, puiq hi vuusniaq üp na ham vopkonaq, na guq va ham tahaañjaq gux Juuduq kam hix Uañ Iiqmdagaqn gu Dios.

[opipik]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g q>
/m n ɲ/ <m n ny>
/β s ʃ h/ <v s sh h>
/ʧ ʤ/ <ch j>
/ɾ ɮ̠/ <r lh>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <ee i oo e u o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <eeh ii ooh ai uh oh ah>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gatoohk dir ba heem gooeeq nash eeoqm heer guqkam, cham tooq pooeeq na hash ahny, na nee hiqsh koony cham heer hoopahvkamooqn nany doomahrtiee tooq soohskaqn hoop va kohkoshjaq git. Vaq ahny sheev soohdaeeq kiqn pish ka ham vopkon, gooq vaq gooeeq na paeeq joohk ya ahyaq, pooeeq hee voohsneeaq ip na ham vopkonaq, na gooq va ham tahahnyjaq goosh Joohdooq kam heesh Uany Ieeqmdagaqn goo Deeos. Haqphee nany gooq ahny silhkam yaq pooeeqm titda, cham tooqp hash hoom ahqndaq nany pooeeq pish kaeeqch. Vaq moo oohk meeq shee nyooa guq soohdaeeq chir. Iqiir hoop hoom dooh goo soohdaeeq viish na hiqsh hoohgit soohqn, haqp tooqm na hash goo iqraqn goo haroeeq noq mit mooa. Oqodam kam tooqeehq jee nahvat nash chooa ti tieeq.

[opipik]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g ꞌ>
/m n ɲ/ <m n ń>
/β s ʃ h/ <v s š h>
/ʧ ʤ/ <č ǯ>
/ɾ ɮ̠/ <r ł>
/j/ <j>

/i ɨ u e ə o a/ <i y u e ə o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <í ɨ́ ú é ə́ ó á>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gatúk dyr ba him gui' naš io'm hir gə'kam, čam tu' pui' na haš áń, na ni hy'š kuń čam hir hupávkamu'n nań dumártyi tu' súska'n hup va kókošǯa' gyt. Va' áń šiv súdai' ky'n pyš ka ham vopkon, gu' va' gui' na pai' ǯúk ja ája', pui' hi vúsnia' yp na ham vopkona', na gu' va ham taháńǯa' guš Ǯúdu' kam hiš Uań Í'mdaga'n gu Dios. Ha'phi nań gu' áń syłkam ja' pui'm tytda, čam tu'p haš hum á'nda' nań pui' pyš kai'č. Va' mu ə́k mi' ši ńua gə' súdai' čyr. Y'ýr hup hum dú gu súdai' výš na hy'š húgyt sú'n, ha'p tu'm na haš gu y'ra'n gu haroi' no' myt mua. O'odam kam tu'í' ǯi návat naš čua ty tyi'.

[Haplogy]

Southeastern Tepehuan:

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d c g ˀ>
/m n ɲ/ <m n ņ>
/β s ʃ h/ <w s ş h>
/ʧ ʤ/ <ţ ḑ>
/ɾ ɮ̠ j/ <r l j>

/i ɨ u e ə o a/ <i ú u e ó o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ī û ū ē ô ō ā>

Gatūc dúr ba him guiˀ naş ioˀm hir góˀcam, ţam tuˀ puiˀ na haş āņ, na hi húˀş cuņ ţam hir hupāwcamuˀn naņ dumārţúi tuˀ sūscaˀn hup wa cōcoşḑaˀ gút. Waˀ āņ şiw sūdaiˀ cúˀn púş ca ham wopcon, guˀ waˀ guiˀ na paiˀ ḑūc ja ājaˀ, puiˀ hi wūsniaˀ úp na ham wopconaˀ, na guˀ wa ham tahāņḑaˀ guş Ḑūduˀ cam hiş Uaņ Īmdagaˀn gu Dios. Haˀphi naņ guˀ āņ súlcam jaˀ puiˀm tútda, ţam tuˀp haş hum āˀndaˀ naņ puiˀ púş caiˀţ. Waˀ mu ôc miˀ şi ņua góˀ sūdaiˀ ţúr. Úˀûr hup hum dū gu sūdaiˀ wûş na húˀş hūgút sūˀn, haˀp tuˀm na haş gu úˀraˀn gu haroiˀ noˀ mút mua. Oˀodam cam tuˀīˀ ḑi nāwat naş ţua tú túiˀ.
/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

[Nannalu]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g ꞌ>
/m n ɲ/ <m n ñ>
/β s ʃ h/ <v s sh h>
/ʧ ʤ/ <c j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i í u e é o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ii íí uu ee éé oo aa>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./
Gatuuk dír ba him gui' nash io'm hir gé'kam, cam tu' pui' na hash aañ, na hi hí'sh kuñ cam hir hupaavlamu'n nañ dumaartíi tu' suuska'n hup va kookoshja' gít. Va' aañ suudai' kí'n písh ka ham vopkon, gu' va' gui' na pai' juuk ya aaya', pui' hi vuusnia' íp na ham vopkona', na gu' va ham tahaañja' gush Juudu' kam hish Uañ Ii'mdaga'n gu Dios. Ha'phi nañ gu' aañ sílkam ya' pui'm títda, Cam tu'p hash hum aa'nda' nañ pui' písh kai'c. Va' mu éék mi' shi ñua gé' suudai' cír. Í'íír hup hum duu gu suudai' víísh na hí'sh huugít suu'n, ha'p tu'm na hash gu í'ra'n gu haroi' no' mít mua. O'odam kam tu'ii' ji naavat nash cua tí tíi'.

[opipik]

Awa

/p b t k ɡ ʔ/
/m n/
/r/
/ʦ/
/j w/

/i e æ ɑ o u ə/
/ɑ ɑ́ ɑ̀ ɑ̂ ɑ̌/

/ə́wɑewé Mənikə́ne Æwæ ménə we Mənikə́ Iteribobə ménə Mənikə́ míowe. nɑo nɑo tǽwe wereʔ Mənikə́ Iteriboreʔ morə́rə́ʔ míóje. mɑ Æwǽnkə́ moke ménʦə́mænʦə́nkəkəʔ ménkə́mænkə́nkəkəʔ wæukeəkə́ʔ mirərowe. pæipi íre kowe. mó ənínkə́ íre mirərowənə pæ webətəʔ weɡə moke mirərowe. ʦərúʦərəmə ʦuwɑpeʔte Əʦiu keɡə́ Mənikə́ne æwæ mibeʔ mɑbeʔ ərítɑ́ kéreʔ Ə́ríwə́i kereʔʦəbé, Tsóni koɡəʦenoro érə eʔməʔ ʦúówe. eʔməʔ ʦúówərə Tsónibə ʦérə kəʦenérə, Əre inʦebo uwe./

[Vurn]

Romanization:

/p b t k ɡ ʔ/ <p b t k g '>
/m n/ <m n>
/r/ <r>
/ʦ/ <c>
/j w/ <j w>
/i e æ ɑ o u ə/ <i e ä a o u y>
/ɑ ɑ́ ɑ̀ ɑ̂ ɑ̌/ <∅ x l z v>
/ə́wɑewé Mənikə́ne Æwæ ménə we Mənikə́ Iteribobə ménə Mənikə́ míowe. nɑo nɑo tǽwe wereʔ Mənikə́ Iteriboreʔ morə́rə́ʔ míóje. mɑ Æwǽnkə́ moke ménʦə́mænʦə́nkəkəʔ ménkə́mænkə́nkəkəʔ wæukeəkə́ʔ mirərowe. pæipi íre kowe. mó ənínkə́ íre mirərowənə pæ webətəʔ weɡə moke mirərowe. ʦərúʦərəmə ʦuwɑpeʔte Əʦiu keɡə́ Mənikə́ne æwæ mibeʔ mɑbeʔ ərítɑ́ kéreʔ Ə́ríwə́i kereʔʦəbé, Tsóni koɡəʦenoro érə eʔməʔ ʦúówe. eʔməʔ ʦúówərə Tsónibə ʦérə kəʦenérə, Əre inʦebo uwe./
<yxwaewex Mynikyxne Äwä mexny we Mynikyx Iteriboby mexny Mynikyx mixowe. nao nao täxwe were' Mynikyx Iteribore' moryxryx mixoxje. ma Äwäxnkyx moke mexncyxmäncyxnkyky' mexnkyxmänkyxnkyky' wäukeykyx miryrowe. päipi ixre kowe. mox ynixnkyx ixre miryrowyny pä webyty' wegay moke miryrowe. ceruxcyrymy cuwape'te Yciu kegyx Mynikyxne äwä mibe' mabe' yrixtax kexre' Yxrixwyxi kere'cybex, Coxni kogycenoro exry e'my' cuxoxwe. e'my' cuxoxwyry Coxniby cexry kycenexry, Yre incebo uwe.>

Phonology:
/p b ɓ t d ɗ k g ɠ q ʔ/
/t͡ʃ d͡ʒ t͡s dz͡ /
/m n ŋ/
/r ɹ ʀ l/
/χ s ɕ f θ/
/a e i o u œ/ Phonemic stress and gemination.

Sample:
/pet͡ʃœŋ sax 'ɓairaf: naˈʔedz͡:u lal xuˈsiɕ tamd eˈɗaqq iˈreʔœ ˈŋed͡ʒep ˈɹpoq sax bʁuɕ nat͡s ɠau mestˈkla ˈgoθʀi kt͡siˈʔit͡ʃ ʀuˈbel feˈdz͡um:i lal narl egˈgaft aɠad roɹ tamd ˈθœθœs lok/

[Nortaneous]

/p b t k ɡ ʔ/ <p b t k g v>
/m n/ <m n>
/r/ <r>
/ʦ/ <z>
/j w/ <y w>

/i e æ ɑ o u ə/ <i ei ae a o u e>
/ɑ ɑ́ ɑ̀ ɑ̂ ɑ̌/ <a a á al af ax>

/ə́wɑewé Mənikə́ne Æwæ ménə we Mənikə́ Iteribobə ménə Mənikə́ míowe. nɑo nɑo tǽwe wereʔ Mənikə́ Iteriboreʔ morə́rə́ʔ míóje. mɑ Æwǽnkə́ moke ménʦə́mænʦə́nkəkəʔ

Éwa'eiwé Menikénei Aewae méine wei Meniké Iteiribobe méine Meniké míowei. Nao nao táewei weirei? Meniké Iteiriborei? Moréré? Míóyei. Ma Aewáenké mokei méinzémaenzénkeke?

/p b ɓ t d ɗ k g ɠ q ʔ/ <p b bh t d dh k g gh q j>
/t͡ʃ d͡ʒ t͡s dz͡ / <ch zh c z>
/m n ŋ/ <m n ng>
/r ɹ ʀ l/ <rr r v l>
/χ s ɕ f θ/ <h s x f th>
/a e i o u œ/ <a e i o u y>

Sample:
/pet͡ʃœŋ sax 'ɓairaf: naˈʔedz͡:u lal xuˈsiɕ tamd eˈɗaqq iˈreʔœ ˈŋed͡ʒep ˈɹpoq sax bʁuɕ nat͡s ɠau mestˈkla ˈgoθʀi kt͡siˈʔit͡ʃ ʀuˈbel feˈdz͡um:i lal narl egˈgaft aɠad roɹ tamd ˈθœθœs lok/
Pechyng sah bháirraff najézzu lal husíx tamd edháqq irréjy ngézhep rpoq sah bvux nac ghau mestklá góthvi kcijích vubél fezúmmi lal narrl eggáft aghad rror tamd thythys lok.

[Haplogy]

Awa:

/p b t k ɡ ʔ/ <p b t k g q>
/m n/ <m n>
/r/ <r>
/ʦ/ <tz>
/j w/ <j v>

/i e æ ɑ o u ə/ <i e æ a o u y>
/ɑ ɑ́ ɑ̀ ɑ̂ ɑ̌/ <a á à ạ ã>

Ývaevé Mynikýne Ævæ mény ve Myniký Iteriboby mény Myniký míove. Nao nao tǽve vereq Myniký Iteriboreq morýrýq míóje. Ma Ævǽnký moke méntzýmæntzýnkykyq ménkýmænkýnkykyq væukeykýq miryrove.
/ə́wɑewé Mənikə́ne Æwæ ménə we Mənikə́ Iteribobə ménə Mənikə́ míowe. nɑo nɑo tǽwe wereʔ Mənikə́ Iteriboreʔ morə́rə́ʔ míóje. mɑ Æwǽnkə́ moke ménʦə́mænʦə́nkəkəʔ ménkə́mænkə́nkəkəʔ wæukeəkə́ʔ mirərowe./

[Birdlang]

/p b ɓ t d ɗ k g ɠ q ʔ/ p b bh t d dh k g gh q qh
/t͡ʃ d͡ʒ t͡s dz͡ / ch dj tc dz
/m n ŋ/ m n ng
/r ɹ ʀ l/ rr r rh l
/χ s ɕ f θ/ x s sh f th
/a e i o u œ/ Phonemic stress and gemination. a e i o u eo, á é í ó ú ô, CC

Sample:
/pet͡ʃœŋ sax 'ɓairaf: naˈʔedz͡:u lal xuˈsiɕ tamd eˈɗaqq iˈreʔœ ˈŋed͡ʒep ˈɹpoq sax bʁuɕ nat͡s ɠau mestˈkla ˈgoθʀi kt͡siˈʔit͡ʃ ʀuˈbel feˈdz͡um:i lal narl egˈgaft aɠad roɹ tamd ˈθœθœs lok/ Pecheong sax bháiraff naqhédzdzu lal khusísh tamd edháqq iréqheo ngédjep rpóq sax brhush natc ghau mestklá góthrhi ktciqhích rhubél fedzdzúmmi narrl eggáft aghad rror tamd thôtheos lok.

[opipik]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g ´>
/m n ɲ/ <m n ny>
/β s ʃ h/ <v s sh h>
/ʧ ʤ/ <ch j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i ɨ u e a o aa>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ii ɨɨ uu ee a꞉ oo aa꞉>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gaatuuk dɨr baa him ɡuí naash ióm hir ɡákaam, chaam tú puí naa haash aa꞉ny, naa ni hɨ́sh kuny chaam hir hupaa꞉vkaamún naany dumaa꞉rtɨi tú suuskaán hup vaa kookoshjaá ɡɨt. Vaá aa꞉ny shiv suudaaí kɨ́n pɨsh kaa haam vopkon, ɡú vaá ɡuí naa paaí juuk yaa aa꞉yaá, puí hi vuusniaá ɨp naa haam vopkonaá, naa ɡú vaa haam taahaa꞉nyjaá ɡush Juudú kaam hish Uaany Iímdaaɡaán ɡu Dios. Haáphi naany ɡú aa꞉ny sɨlkaam yaá puím tɨtdaa, chaam túp haash hum aá꞉ndaá naany puí pɨsh kaaích. Vaá mu a꞉k mí shi nyuaa ɡá suudaaí chɨr. Ɨ́ɨɨr hup hum duu ɡu suudaaí vɨɨsh naa hɨ́sh huuɡɨt suún, haáp túm naa haash ɡu ɨ́raán ɡu haaroí nó mɨt muaa. Óodaam kaam túií ji naa꞉vaat naash chuaa tɨ tɨí.

[Nannalu]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g '/acute>
/m n ɲ/ <m n ñ>
/β s ʃ h/ <w s x h>
/ʧ ʤ/ <c j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i i̱ u e e̱ o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <i: i̱: u: e: e̱: o: a:>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./
Gatu:k di̱r ba him guí nax ióm hir gé̱kam, cam tú puí na hax a:ñ, na ni hí̱x kuñ cam hir hupa:wkamún nañ duma:rti̱i tú su:skán hup wa ko:koxjá gi̱t. Wá a:ñ xiw su:daí kí̱n pi̱x ka ham wopkon, gú wá guí na paí ju:k ya a:yá, puí hi wu:sniá i̱p na ham wopkoná, na gú wa ham taha:ñjá gux Ju:dú kam hix Uañ Í:mdagán gu Dios. Háphi nañ gú a:ñ si̱lkam yá puím ti̱tda, cam túp hax hum á:ndá nañ puí pi̱x kaíc. Wá mu e̱k mí xi ñua gé̱ su:daí ci̱r i̱'i̱:r hup hum du: gu su:daí wi̱:x na hí̱x hu:gi̱t sú:n, háp túm na hax gu í̱rán gu haroí nó mi̱t mua. O'odam kam túí: ji na:wat nax cua ti̱ ti̱í.

[Cedh]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g ʔ/ ̓>
/m n ɲ/ <m n ň>
/β s ʃ h/ <w s š h>
/ʧ ʤ/ <č j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i ı u e ə o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <i· ı· u· e· ə· o· a·>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./
Gatu·k dır ba him guiʔ naš iom̓ hir gək̓am, čam tuʔ puiʔ na haš a·ň, na ni hıš̓ kuň čam hir hupa·wkamun̓ naň duma·rtıi tuʔ su·skan̓ hup wa ko·košjaʔ gıt. Waʔ a·ň šiw su·daiʔ kın̓ pıš ka ham wopkon, guʔ waʔ guiʔ na paiʔ ju·k ya a·yaʔ, puiʔ hi wu·sniaʔ ıp na ham wopkonaʔ, na guʔ wa ham taha·ňjaʔ guš Ju·duʔ kam hiš Uaň I·m̓dagan̓ gu Dios. Hap̓hi naň guʔ a·ň sılkam yaʔ puim̓ tıtda, čam tup̓ haš hum a·n̓daʔ naň puiʔ pıš kaič̓. Waʔ mu ək miʔ ši ňua gəʔ su·daiʔ cır ıʔı·r hup hum du· gu su·daiʔ wı·š na hıš̓ hu·gıt su·n̓, hap̓ tum̓ na hax gu ır̓an̓ gu haroiʔ noʔ mıt mua. Oʔodam kam tuʔi·ʔ ji na·wat naš čua tı tıiʔ.

[Nannalu]

/p b t d k ɡ ʔ/ <p b t d k g (acute)>
/m n ɲ/ <m n ñ>
/β s ʃ h/ <w s x h>
/ʧ ʤ/ <ch j>
/ɾ ɮ̠/ <r l>
/j/ <y>

/i ɨ u e ə o a/ <i į u e ę o a>
/iː ɨː uː eː əː oː aː/ <ii įį uu ee ęę oo aa>

/ɡatuːk dɨɾ ba him ɡuiʔ naʃ ioʔm hiɾ ɡəʔkam, ʧam tuʔ puiʔ na haʃ aːɲ, na ni hɨʔʃ kuɲ ʧam hiɾ hupaːβkamuʔn naɲ dumaːɾtɨi tuʔ suːskaʔn hup βa koːkoʃʤaʔ ɡɨt. βaʔ aːɲ ʃiβ suːdaiʔ kɨʔn pɨʃ ka ham βopkon, ɡuʔ βaʔ ɡuiʔ na paiʔ ʤuːk ja aːjaʔ, puiʔ hi βuːsniaʔ ɨp na ham βopkonaʔ, na ɡuʔ βa ham tahaːɲʤaʔ ɡuʃ Dʒuːduʔ kam hiʃ Uaɲ Iːʔmdaɡaʔn ɡu Dios. haʔphi naɲ ɡuʔ aːɲ sɨɮ̠kam jaʔ puiʔm tɨtda, ʧam tuʔp haʃ hum aːʔndaʔ naɲ puiʔ pɨʃ kaiʔʧ. βaʔ mu əːk miʔ ʃi ɲua ɡəʔ suːdaiʔ ʧɨɾ. ɨʔɨːɾ hup hum duː ɡu suːdaiʔ βɨːʃ na hɨʔʃ huːɡɨt suːʔn, haʔp tuʔm na haʃ ɡu ɨʔɾaʔn ɡu haɾoiʔ noʔ mɨt mua. oʔodam kam tuʔiːʔ ʤi naːβat naʃ ʧua tɨ tɨiʔ./

Gatuuk dįr ba him guí nax ióm hir gę́kam, cam tú puí na hax aañ na ni nį́x kuñ cam hir hupaawkamún nañ dumaartįi tú suuskán hup wa kookoxjá gįt. Wá aañ xiw suudaí kį́n pįx ka ham wopkon, gú wá guí na paí juuk ya aayá, puí hi wuusniá įp na ham wopkoná, na gú wa ham tahaañjá gux Juudú kam hix Uañ Íímdagán gu Dios. Háphi nañ gú aañ sįlkam yá puím ...

[opipik]

Melpa

/p ᵐb t̪ ⁿd̪ t ⁿd k ᵑɡ/
/m n̪ n ŋ/
/r/
/l j w ʟ/
/l̪d̪/

/i ɪ e ɑ o u ʊ ʉ/

/ɑmɑ uⁿd kor ŋɑ kɑŋ wu kɑt ɑᵐb kin̪ɑn̪ niŋ pikil puruŋ || puk ɑᵐb kin̪ɑn̪ mɑnŋɑ ilɑ moruŋ || puk molk kʉn ɑᵐb kin̪ɑn̪ nʉtʉŋ || kin̪ɑn̪ nʉk moʟinɑ ɑl konɑ ei jɑ noⁿdɑ rɑŋᵐbɑ pilpɑ itim || i eliŋɑ kʉn | kɑŋ wu ᵐbʉ eniᵐb roʟuŋɑ kʉn | mɑnɑ mɑŋɑ rukinɑ ᵐbilɑ elpɑ elpɑ ur petʉŋ || kɑŋ wu mɑt ɑᵐb kin̪ɑn̪ nʉk moruŋ i eliŋinɑ Roʟim Puⁿdi ni wɑᵐb ei jɑ | oᵐbɑ ɑᵐbuʟɑ ti ŋɑ wur ilɑ moʟpɑ | ɑᵐb ei jɑ kin̪ɑn̪ nitim || i eliŋɑ elim ᵐbo kɑŋ wu mel rɑʟpɑ kʉn | kin̪ɑn̪ niᵐbɑ murum || kɑŋ wu ti ndi kur ei jɑ kɑⁿdpɑ ᵐbi ⁿdupɑ kʉn niᵐbɑ mel | nim ilɑ nɑᵐbuʟ itin un | nitim || kur ei jɑ niᵐbɑ mel | nɑ ɑᵐb kin̪ɑn̪ niᵐb nʉᵐb unt | ei kɑ || wote ᵐbo kɑŋ wu ei jɑ ⁿdi niᵐbɑ mel | nim mɑⁿdɑ kel kʉn pi || nitim || roʟim puⁿdi ni wɑᵐb ei jɑ oᵐbɑ ᵐbɑ etpɑ mel ɑᵐbuʟɑ ti ropɑ koⁿdpɑ tepɑ purum || ei jɑ mel mɑⁿdɑ ||/

[Nannalu]

/p ᵐb t̪ ⁿd̪ t ⁿd k ᵑɡ/ <p b th dh t d c g>
/m n̪ n ŋ/ <m nh n ng\>
/r/ <r>
/l j w ʟ/ <l y v lh>
/l̪d̪/ <ld>

/i ɪ e ɑ o u ʊ ʉ/ <i í e a o u u ó>

/ɑmɑ uⁿd kor ŋɑ kɑŋ wu kɑt ɑᵐb kin̪ɑn̪ niŋ pikil puruŋ || puk ɑᵐb kin̪ɑn̪ mɑnŋɑ ilɑ moruŋ || puk molk kʉn ɑᵐb kin̪ɑn̪ nʉtʉŋ || kin̪ɑn̪ nʉk moʟinɑ ɑl konɑ ei jɑ noⁿdɑ rɑŋᵐbɑ pilpɑ itim || i eliŋɑ kʉn | kɑŋ wu ᵐbʉ eniᵐb roʟuŋɑ kʉn | mɑnɑ mɑŋɑ rukinɑ ᵐbilɑ elpɑ elpɑ ur petʉŋ || kɑŋ wu mɑt ɑᵐb kin̪ɑn̪ nʉk moruŋ i eliŋinɑ Roʟim Puⁿdi ni wɑᵐb ei jɑ | oᵐbɑ ɑᵐbuʟɑ ti ŋɑ wur ilɑ moʟpɑ | ɑᵐb ei jɑ kin̪ɑn̪ nitim || i eliŋɑ elim ᵐbo kɑŋ wu mel rɑʟpɑ kʉn | kin̪ɑn̪ niᵐbɑ murum || kɑŋ wu ti ndi kur ei jɑ kɑⁿdpɑ ᵐbi ⁿdupɑ kʉn niᵐbɑ mel | nim ilɑ nɑᵐbuʟ itin un | nitim || kur ei jɑ niᵐbɑ mel | nɑ ɑᵐb kin̪ɑn̪ niᵐb nʉᵐb unt | ei kɑ || wote ᵐbo kɑŋ wu ei jɑ ⁿdi niᵐbɑ mel | nim mɑⁿdɑ kel kʉn pi || nitim || roʟim puⁿdi ni wɑᵐb ei jɑ oᵐbɑ ᵐbɑ etpɑ mel ɑᵐbuʟɑ ti ropɑ koⁿdpɑ tepɑ purum || ei jɑ mel mɑⁿdɑ ||/
Ama ud kor nga cang vu kat ab cinhanh ning picil purung. Puk ab cinhanh annga ila morung puc molc cón ab cinhanh nótóng. Cinhanh nóc molhina al cona ei ya noda rangba pilpa itim. I elinga cón, cang vu bó enib rolhunga cón, mana manga rucina bila elpa elpa ur petóng...

[opipik]

Mishongnovi Hopi

/m m̥ n n̥ ŋ̟ʲ ŋʷ ŋ̠ ŋ̠̊/
/p ʰp t ʰt ts ʰts k̟ʲ k ʰk kʷ ʰkʷ k̠ ʰk̠ ʔ/
/v~β s ʐ h/
/w ʍ j j̊ l l̥/

/i ø ɛ a o ɨ/ + vowel length

Stress:

The stress pattern in Hopi follows a simple rule that applies to nearly all words.

- In words with one or two vowels, the first vowel is stressed.
- Where there are more than two vowels, the first vowel is stressed if it is long or it is directly followed by two consonants. Otherwise, the second vowel is stressed.

There are some exceptions, though.

/iˈtanaː, øˈvɛk̠atsit ˈɛp ˈk̠atɨʰk̠a, ˈnam ɨˈn̥atŋʷani ˈpas ˈk̟ʲaptsiʔtiwaː. ˈnam ɨˈm̥oŋʷtɨnatjaj ˈaw ˈpitɨː. ˈnam ɨˈʰtɨnatja ˈtɨːwak̠atsit ˈɛp aˈniʍtiː, øˈvɛk̠atsit ˈɛp ˈhin aˈniʍtik̠ɛj ˈpanʔi. ˈɨm ˈokiw ˈpɨʔ taˈløŋ̠vak̠at ˈɛp iˈtamɨj iˈtaʰtɨnøsmakiwaj ˈhɨjtani. ˈpɨ ˈɨm ˈokiw iˈtaʰpøij iˈtamɨʰpij ˈajo ˈjukɨni, ˈitam iˈtamɨmi pøˈiwjɨŋ̠k̠amɨj aˈmɨʰpij ˈpɨt ˈajo
jɨˈkiʔwisk̠at ˈpanʔi. ˈpɨ ˈokiw ˈɨm iˈtamɨj ɨˈnahɛppit ˈk̠a ˈaŋ̠ ˈtsaːmiʔmat, ˈhakij k̠aˈlolmat ˈaŋ̠k̠w iˈtamɨj ˈajo ˈoːojʰtimani. ˈpi ˈɨm ˈhapi ˈpas ˈMoŋʷiniʰk̠ɛ øˈk̠alajʔta. ˈɨm-ˈsa ˈlolmat ˈtaːlawŋʷajʔta, sɨˈtsep-sa aˈk̠ʍak̠amiː. ˈnam aˈntani./

[salem]

/m m̥ n n̥ ŋ̟ʲ ŋʷ ŋ̠ ŋ̠̊/ m ḿ n ń ngï/ïng ngü/üng ng ńc
/p ʰp t ʰt ts ʰts k̟ʲ k ʰk kʷ ʰkʷ k̠ ʰk̠ ʔ/ b p d t z tz gï/ïg g c gü/üg cü/üc hg hc hh
/v~β s ʐ h/ f s r h
/w ʍ j j̊ l l̥/ w ẃ y ý l ł

/i ø ɛ a o ɨ/ i œ e a o u

/iˈtanaː, øˈvɛk̠atsit ˈɛp ˈk̠atɨʰk̠a, ˈnam ɨˈn̥atŋʷani ˈpas ˈk̟ʲaptsiʔtiwaː. ˈnam ɨˈm̥oŋʷtɨnatjaj ˈaw ˈpitɨː. ˈnam ɨˈʰtɨnatja ˈtɨːwak̠atsit ˈɛp aˈniʍtiː, øˈvɛk̠atsit ˈɛp ˈhin aˈniʍtik̠ɛj ˈpanʔi. ˈɨm ˈokiw ˈpɨʔ taˈløŋ̠vak̠at ˈɛp iˈtamɨj iˈtaʰtɨnøsmakiwaj ˈhɨjtani. ˈpɨ ˈɨm ˈokiw iˈtaʰpøij iˈtamɨʰpij ˈajo ˈjukɨni, ˈitam iˈtamɨmi pøˈiwjɨŋ̠k̠amɨj aˈmɨʰpij ˈpɨt ˈajo
jɨˈkiʔwisk̠at ˈpanʔi. ˈpɨ ˈokiw ˈɨm iˈtamɨj ɨˈnahɛppit ˈk̠a ˈaŋ̠ ˈtsaːmiʔmat, ˈhakij k̠aˈlolmat ˈaŋ̠k̠w iˈtamɨj ˈajo ˈoːojʰtimani. ˈpi ˈɨm ˈhapi ˈpas ˈMoŋʷiniʰk̠ɛ øˈk̠alajʔta. ˈɨm-ˈsa ˈlolmat ˈtaːlawŋʷajʔta, sɨˈtsep-sa aˈk̠ʍak̠amiː. ˈnam aˈntani./

Idánaa, œvéhgazid eb hgáduhca, nam uńádngüani bas gïábzihhdiwaa. Nam uḿóüngdunadyay aw bíduu. Nam utúnadya dúúwahgazid eb aníẃdii, œvéhgazid eb hin aníẃdihgey bánhhi...